pdf کتاب شمس و طغرا (اولین رمان تاریخی ایران) چاپ قدیم 1343
این کتاب را می‌توان نخستین رمان تاریخی فارسی دانست. نویسنده کتاب؛ محمدباقر میرزا خسروی از شاهزادگان قاجار، آن را در سال 1287ه.ق نگاشته است.
نثر این کتابِ ساده و روان، از سویی ادامه‌ی داستان عیّاری فارسی مانند سمک عیّار و امیر ارسلان است و از سوی دیگر، از رمان‌های الکساندر دوما و جرجی زیدان متأثر شده، هم از اغراق‌های آن قصّه‌ها نشان دارد و هم از حادثه‌پردازی‌های محصور در چارچوب طرحِ این رمان.
موضوع کتاب مربوط به دوران بیست و چهار ساله‌ای از قرن هفتم و مصادف با دوران پرآشوب مغول و حکومت مهدعلیا آبش خاتون است، و با اینکه زمینه‌ی اثر، تاریخی است، مؤلف آن را با روایت داستانی عاشقانه و گیرا، که سرشار از ماجراهای هیجان‌آفرین است همراه کرده است. قهرمان اصلی این رمان، شمس یا شمس‌الدین یکی از شاهزادگان خاندان اتابکان فارس است که دلدادگی شورانگیز او به دختر امیر مغول، التاجو بهادر، و مخالفتش با سلطه‌ی مغول بر ایران باعث ایجاد صحنه‌های پرهیجان احساسی واجتماعی گردیده است.
خسروی در بیان کیفیت تصنیف این داستان می‌گوید: «این کتاب، تاریخ مجملی است از وقایع بیست و چهار ساله‌ی فارس در زمان پادشاهی آبش خاتون، آخر اتابک از سلسه‌ی سلغریان و هر مطلب تاریخی و جغرافی که در آن درج نموده، از هر کتاب که التقاط شده، یک حرف از نام آن کتاب را در آغاز آن مطلب، از بهر علامت می‌نگارد که هرگاه بخواهند، به آن کتاب رجوع فرمایند».
محمدباقر میرزا خسروی:
نویسنده‌ی رمان شمس و طغرا، «محمد باقر میرزا کرمانشاهی» متخلص به خسروی (متوفی به 1298ش) می‌باشد. او از نوادگان فتحعلی شاه قاجار و فردی دارای تمایلات غرب‌‌زدگی معتدل بود. خسروی مشروطه‌خواه و از طرفداران آزادی‌خواهی شبه‌مدرن آن دوران بود.
«یحیی دولت‌آبادی» منورالفکر بهایی که دشمنی خاصی با روحانیت شیعه دارد به ستایش از خسروی و تجددطلبی شبه‌مدرن او پرداخته است. خسروی از جمله روشنفکران ستایشگر مشروطه‌ی شبه‌مدرن و ناسیونالیسم سطحی و تقلیدی آن است. اگرچه گرایش تجددگرایی خسروی مثل بقیه‌ی نویسندگان این دوره افراطی نمی‌باشد اما به هر حال او ستایشگر و مجذوب غرب مدرن و مظاهر و ارکان فرهنگی و سیاسی آن می‌باشد و این را در ستایشی که از جمهوری بورژوایی مدرن بیان می‌کند نشان می‌دهد. البته همین رویکرد مجذوبانه‌ی او به خوبی نشان‌دهنده‌ی سطحیت و ظاهرگرایی وی در شناخت تمدن غربی و مجذوبیت نسبت به آن نیز می‌باشد.